جایگاه معلم در تربیت نسل بشری

 

الحمدلله الذی شرف الانسان بالعلم والادب لا بالمال والنسب والصلاة والسلام علی معلم البشریة الذی نور الله به هذه المعموره وهدم به کیان الجهل والظلم والطغیان وعلی آله الطیبین وصحابته الکرام الذین کالنجوم السماء بأیهم اقتدینا اهتدینا.

وبعد قال الله تبارک وتعالی:قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ (9)الزمر.

ترجمه:بگو آیا برابر میشوند آنانکه میدانند وآنانکه نمیدانند،جزاین نیست که پند پذیرمیشوند صاحبان خرد.

در جای دیگری خداوندمیفرماید:يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (11)المجادله.

ترجمه:تا بلند کند خداوند مرتبه ها برای آنانکه ایمان آورده اند از شما وآنانکه عطا کرده شده است ایشانرا علم وخداوند به آنچه میکنید خبردارد است.

در روایتی حضرت ابی درداء از رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت میکند  که میفرمایند:(وان العالم لیستغفرله من فی السماوات ولارض حتی الحیتان فی الماء وفضل العالم علی العابد کفضل القمر علی سائرالکواب وان العلماء ورثة الانبیاء وان الانبیاء لم یورثوا دیناراٌ ولا درهماً وانما ورثوا العلم فمن اخذه اخذ بحظ وافر).

ترجمه:ازابی درداء رضی الله عنه روایت شده است که گفت از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدم که میفرمود،برای عالم هرچه  درآسمانها وزمین است حتی ماهیان درآب برای او طلب مغفرت میکند وبرتری شخص عالم برشخص عابد مانند برتری  ماه است برسائرستاره گان علماء میراث داران وجای نشینان انبیاء میباشند وانبیاء دینار ودرهمی باقی نگذاشتن فقط علم را از خود به ارث گذاشتن وهر کس آنرا گرفت وبه دست آورد گویا به سهمی بزرگی رسیده است.

از همینجاست که خداوند برای رهنمائی بشر تمام انبیاء علیهم الصلاة والسلام را منحیث معلمین فرستاد.

اولین معلم حضرت پروردگارجل جلاله است،طوریکه قران کریم میفرماید:الرَّحْمَنُ(1)عَلَّمَ الْقُرْآنَ(2)خَلَقَ الْإِنسَانَ(3)عَلَّمَهُ الْبَيَانَ(4)رحمن.

ترجمه:خداوندج آموخت قران را،وآفرید آدمی را ،اموختش سخن گفتن را.

دومین معلم حضرت آدم علیه الصلاة والسلام است،طوریکه قرانکریم در رابطه اشاره مینماید:وعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء كُلَّهَا)بقره.

وسائر انبیاء را معلمین فرستاده ازجمله:حضرت داود علیه الصلاة والسلام را منحیث معلم درعلم صنعت فرستاد چنانچه خداوند میفرماید:وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَّكُمْ لِتُحْصِنَكُم مِّن بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنتُمْ شَاكِرُونَ(80)الانبیاء.

ترجمه:وبیاموختیم اورا ساختن لباس برای شماکه نگهدارد شمارا از ضرر کارزارشما پس آیا هستید شکرکننده.

وهمچنان حضرت عیسی را بحیث معلم در علم حکمت معرفی میکند،طوریکه درقرآن کریم میفرماید:وَيُعَلِّمُهُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالإِنجِيلَ (48)آل عمران.

ترجمه:وبدوخط وکتابت،ودانش راستین وسودمند،تورات وانجیل می آموزد.

وآخرین معلم بشریت حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه وسلم رابحیث معلم  ومنجی بشر اسرار نظام جهان معرفی مینماید:وَأَنزَلَ اللّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَكَانَ فَضْلُ اللّهِ عَلَيْكَ عَظِيمًا (113)النساء.

 

 

2

ترجمه:وفرود آورده است برتو کتاب ودانش  واموخته است ترا آنچه نمیدانستی واست فضل خدا برتوبرزک.

ونیز نبی علیه السلام خود را منحیث معلم بشریت معرفی نموده:(انما بعثت معلماً لاتمم مکارم الاخلاق)کنزالعمال.

ترجمه:بدرستی که فرستاده شدم من معلم تا که پوره کنم تمام محاسن اخلاقی را.

خداوند در قرانکریم بزرکترین اهداف بعثت انبیاء علیهم الصلاة والسلام را معلمی دانسته میفرماید:

هُوَالَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِّنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (2)الجمعه.

ترجمه:اوست آنکه برانگیخت در ناخواندگان پیغمبری از قوم ایشان میخواند برایشان ایات اورا وپاک میکند ایشانرا ومی آموزد ایشانرا کتاب ودانش وهرآئینه ایشان بودند پیش ازاین در گمراهی ظاهر.

شاعرمیگوید:

په تعمیر دمعرفت کی لمرنی معمارمعلم دی           دگلونو تربیت کی رشـــــــتنی ملیارمعلم دی

درنده دلاس امساده رسوی ئی خپل منزل ته          په تیاره دجهالت کی دریوی واکدار معلم دی

از این ایات قرانکریم مقام وجایگاه معلم وانموده میگردد،اما باید خاطر نشان نمود که همان اندازه که مقام وجایگاه معلم بزرگ است مسئولیت ووظیفه آن نیز   خطیر است پس باید معلمین در ادای مسئولیت خویش متوجه بوده اولاد این وطن را که آینده سازان هستند درست تعلیم وتربیه سالم نمایند،ازهمین رودرجامعه انسانی اساسی ترین کار همانا تعلیم وتربیت است کسیکه این رسالت را بدوش میکشد(معلم است)کارمعلمی به هرگونه تلاشی که برای هدایت،تکامل،تعلیم وآموزش انسان صورت میگیرد اطلاق می شود،به همین اساس که پیامبران معلم بشرخوانده می شوند.

دین مقدس اسلام منحیث یک دین کامل به منظور نجات,فلاح  ورسانیدن  انسان به مدارج  عالی  انسانیت وسعادت دنیوی  واخروی وی ,برتربیه اسلامی  تاکید  نموده است ووالدین را مکلف  نموده  تا  در  تربیه  سالم فرزندان خود توجه خاص نموده  وفرزندان خود را از اوان  کودکی  به اخلاق وعقاید  اسلامی  تربیه وپرورش  نماید طوریکه  رسول الله  صلی الله  علیه وسلم  فرموده اند:که  به  کودکان  خود احترام  بگذارید وبه خوبی  انهارا  تربیت  کنید.ودر  روایت  دیگری  امده  است :که  هیچ  هدیه  از طرف  والدین  برای کودکان  بهترازتربیت خوب  نیست  اسلام  به تربیت  اخلاقی  توجه  بیشتر  نموده  وهدایای زیادی  در  زمینه  ارائه  نموده است درحقیقت  دین و اخلاق  جز لاینفک یکدیگر اند ,دین اسلام  از ابتدا والدین  را  موظف  ساخته تا کودکان را به روحیه  راست گفتن,امانت داری ,صبرواستقامت در برابر مشکلات,احترام  به  بزرگان ,شفقت  ومهربانی به خورد سالان,احسان به همسایه ,فرمانبرداری  ازپدرومادر وبزرگان در حدود شریعت  پرورش  نمایند.طوریکه درنظام معارف تعلیم وتر بیه می باشد در حقیقت تر بیه در سا ختار شخصیت انسان مهم وبا ارزش می باشد که تر بیه تنها وابسته به مکتب نبوده بلکه پدر مادر خانواده هر یکی در برابر این امر مهم مسو لیت دارند نقش ومسئولیت والدین  نسبت به  همه  بیشتر  است  طوریکه  تعلیمات  دینی  پدر ومادر را تشویق وترغیب  می  نماید  که  در  تربیه  اولاد  به  سلوک  نیک  وپسندیده اخلاقی درست  تربیه  نماید چنانچه  پیامبر صلی الله  علیه  وسلم فرمودند:(احبوالصبیان  وارحموهم  فاذا وعدتموهم  فوفوا  لهم  فانهم  لایرون  الا انکم  ترزقونهم).

ترجمه:کودکان  را  دوست داشته  باشید وقتیکه  به انها وعده  دادید به  وعده  وفا  کنید  زیرا  کودکان  جز شما کسی  دیگری  را  روز ی دهنده خود  نمیدانند .

در حقیقت درحدیث شریف یک درس بزرگ  برای  والدین  است  که چگونه  با  اطفال  خویش  رفتار  نمایند  تا اولاد  پدر ومادر  خویش  را قدوه  قراربدهند ودر رفتار وکردار خویش را از آنان  تقلید  نمایند  اگرراست،گفتند  راستگو،واگر به  وعده  وفا نمودند،انسانباوفا  درغیر ان همین  مشکلات  امروزه  که  جهان  با ان دچار است  وکیان خانواده ها  وجامعه  از بین رفته ،گرفتار  خواهند شد.

پس  مسئولیت  والدین  در قبال  تعلیم  وتربیه  اطفال  واولاد  خویش  سنگین  تر  است  طوریکه  در  حدیث شریف ذکر است  : (الرجل  راع فی اهله  ومسئول عن رعیته  والمراة رآعیة فی بیت  زوجها  ومسئولة عن  رعیتها) .

 

 

 

ترجمه :مرد  در خانه  واهل  خود حیثیت  چوپان  را دارد در برابرعملکردخویش مسئول وپاسخگوی می باشد  همچنان زن  ها  هم  در خانه های شوهر خویش  حیثیت نگهبان  را دارند وجوابگو میباشد .

البته حدیث  شریف مفهوم  بزرگی را  در بر دارد  میتوان  مسئله  تعلیم  وتربیه  اولاد هم  از ان استنباط  کرده شود  تعلیم  وتربیه  اولاد  مراحل  مختلف  دارد  حتی  اموختن ادب برای اولاد  بهتر از صدقه  است  طوریکه  پیامبر  صلی الله علیه  وسلم  میفرمایند: لان  یودب  الرجل ولده خیر من  ان  یتصدق بصاع.ترجمه ادب  اموختن مرد به فرزندانش بهتر است  برای  او  ازاینکه  به  مقدار  یک  صاع در راه خدا صدقه  دهد ولی در  رَاس  تربیه های  اولاد تربیه ایمانی است.

تربیه  ایمانی:

چونکه گزینش  عقیده ازمسائل فطرت بشری بوده وانسان بدون  عقیده  واز عبادت خواه حق باشد یا  باطل  چاره  ندارد پس اسلام به  تربیت ایمانی کودکان  تاکید  مینماید  که  بدون ان هیچ  چیزی  در زندگی  انسان ارزشی نخواهد  داشت,سلامت عقیده  که  همانا  ایمان  به  الله جل جلاله  وصفات او وایمان  ویقین داشتن به پیامبران وکتب اسمانی,بهشت ودوزخ ایمان به زندگی  بعد  از مرگ,حساب  وکتاب,روز حشر ایمان به  قضاء وقدرهمگی درتربیه  ایمان  شامل است  بر والدین لازم  است که موضوعات فوق رابه زبان ساده ویا دلائل  عقلی به کودکان بیاموزند،تربیه ایمانی  انسان را از پرستش  مخلوق واز قید بندگی بندگان نجات میدهد 

تربیه عبادتی:

عبادت یک ازمقتضیات  فطرت  انسان  است  وعبادت  واقعی همانا  عبادت  حق  یعنی  عبادت  خدای  واحد  لاشریک  است  که  انسان  بخاطر ان  خلق  شده  است (وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ) ایه  56 سوره  زاریات.

ترجمه:ما انسانها  وجنیات را  نیافریدیم  مگر برای عبادت،رسول الله صلی الله  علیه  وسلم فرموده اند:مرواصبیانکم  بالصلوة اذا بلغوا سبعا واضربوهم اذابلغوا عشراً مشکوة.

اولاد صالح  ازجمله صدقه جاریه شمرده است رسول الله صلی الله اله  علیه  وسلم فرموده اند:

"اذامات الانسان انقطع  عمله  الا من ثلاث:صدقة جاریة او علم  ینتفع به او ولد صالح"رواه مسلم.

تربیه فکری:

تفکروتعقل از جمله  نعمات  الهی  بوده وازجمله  صفات  ممیزه  است  که  انسان  را از عالم  حیوان تفکیک می نماید عقل  به  مثابه  ابزاردانش  ومعرفت ,لازمه  مکلف بودن میباشد,عقل  قوه تحلیل  تجزیه تمیز دهنده  خوب  از بد سعادت  ازشقاوت  است  تفکر وتدبروتعقل  توام  با علم  وعمل  سرمایه  گرانبهاء  است

که  موقف عالی انسان  را  درجامعه  تثبیت می کند دین  اسلام  درتربیه  وپرورش  قوه فکری انان اهتمام  داشته  حتی اندیشیدن را  واجب  وفریضه  اساسی  میداند  .

در قرانکریم دراین مورد ایات زیادی است که انسان  را به تفکر واندیشدن  متوجه  میکند چناجه  الله  تبارک  وتعالی میفرماید:إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لآيَاتٍ لِّأُوْلِي الألْبَابِ(190)ال عمران.

ترجمه:به تحقیق در افرینش اسمانهاوزمین واختلاف شب وروزدلائلی است برای صاحبان عقل .

هموطنان عزیز!

چون اولاد نعمت بیکران خداوند متعال میباشند وبمثابه امانت بما وشما هدیه شده اند که باید درموردتربیه سالم ،تعلیم وتکوین شخصیت این نونهالان گرانبها متوجه باشیم چون آینده کشور بدست آنها قرار میگیرند، اگرخوب باشند،جامعه سالم واگر خداناخواسته بی تربیه وفاسد شدند،جامعه فاسد وعاری از اخلاق وکرامت انسانی،رفاه وسعادت را به ارمغان خواهند آورد .

ودرتربیه آنها فقط والدین مسؤلیت ندارند،بلکه معلم ومربی،مدرسه،مکتب،محیط،جامعه وتمام مسؤلین وولات امور باید درتعمیر این مخلوق پراهمیت سهم فعال وبا رز را داشته باشند .

سلام واحترام به مقام شامخ معلم این مربی بشریت!

Payam-e-Haq MagazineShow more