داشتن اخلاق قرآنی زیورمسلمان وتکمیل کننده شخصیت اوست

الحمد لله  رب العالمین  القائل  ولا تفسدوا  فی الارض  بعد اصلاحها والصلاة والسلام  علی  رسوله  محمد الذی ارشد الامة الاسلامیة بالاخلاق الکریمه والتقوامن الله العزیز فی السر والعلن وحذرنا من الفساد والخراب والدمار  فی هذه المعمورة وعلی اله واصحابه اجمعین.

دین مقدس اسلام مجموعه ای از عقاید،تعالیم ودستورات علمی میباشد که در قالب تعالیم هدایت بخش برقلب پیامبرصلی الله علیه وسلم از جانب خالق حکیم وحی شده است ونظام اخلاقی را بصورت مجموعه آموزه های که راه ورسم زیستن به نحو شایسته را در آن ترسیم  کرده نتیجه رابطه تنگاتنگ دین واخلاق را باهم محکم ساخته است.

1.خلاق پاره ای ناگسستنی از دین بشمار می رود،دستورات اخلاقی در اسلام نه لذت طلبی است نه سود جوئی،نه خرد، نه وجدان،نه عرف ونه جامعه ونه دیگر چیز هایکه مکاتب اخلاقی مطرح کرده اند؛بلکه منبع فرامین وملاک عمل ودستور اخلاقی در اساس کار همان وحی الهی است،به همین دلیل می بینیم که اخلاق در اسلام فقط برفرمان قاطع وتکلیف تعبدی تکیه نمی کند  بلکه برمخاطب ساختن اندیشه ها وتخریب وجدان ها در مورد یک  نظام اخلاقی قابل فهم وبرهان دارای پیامدهای دنیوی واخروی مشخص تکیه می نماید،از جمله این آیه متبرکه:يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْبِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ(17)لقمان.

ترجمه:ای پسر عزیزم نماز را چنان که شاید بخوان،وبه کار نیک دستور بده واز کاربد نهی کن،ودر برابرمصائبی که به تو می رسد شکیبا باش اینها از کارهای اساسی ومهمی است که بایدبرآن عزم راجزم کرد وثبات ورزید.

بنابرین نظام اخلاقی اسلام تنها وعظ وچند دستور وحکم نیست،بلکه این نظام با شناخت ها شروع می شود وبه عشق ها گره می خورد،به همین منظور الله تعالی بنابر مهربانی ورحمتش بالای انسان،پیامبری را فرستادکه میفرمایند:{بعثت لاتمم مکارم (الاخلاق) رواه احمد(تفسیر ابن کثیر)یعنی من مبعوث گردیده ام تا خوبی های اخلاق را تکمیل کنم.

هرگاه ازحضرت عائشه رضی الله عنها راجع به اخلاق آنحضرت صلی الله علیه وسلم پرسیده میشود،او می فرماید:(کان خلقه القرآن).

پیامبر صلی الله علیه وسلم که نمونه از اخلاق ورحمت برای بشریت است همزمان با بعثتش تاریکی های جهل را به نورمبدل نمود،انحرافات اخلاقی  که شامل نوشیدن شراب،قمار،ربا،عقیده کهانت وفال بینی،عصبیت قبیلوی وقومی،زنده به گور کردن دختران وده هاعمل زشت دیگری که جزءاخلاق اجتماعی
آنزمان حساب میشد،از بین برد،وکسانی  که دین پیامبرصلی الله علیه وسلم راقبول کردند،وتعلیمات اخلاقی او را پذیرفتند به عالی ترین واجبات فضائل اخلاقی که عبارت از صداقت وامانت،عدالت ومحبت،شجاعت وسخاوت،وفا وکرم،اخلاق ومتابعت شریعت میباشد رسیدند،که درموردشان الله تبارک وتعالی میفرماید:

مُّحَمَّـــدٌرَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَـــهُ أَشِــــــدَّاءعَلَى الْكــُفَّارِرُحَمَـــــاء بَيْنَــــــهُمْ(الفتح29).

ترجمه:محمد فرستاده خــــدا است وکسانیکه با او هستند در برابر کافران تند وسرسخت ونسبت به یکــــدیگر مهــــــــربان ودلســــــــوزند.

معنی اخلاق از دیدگاه اسلام:

اخلاق مجموعه از احوال وارزشهای است که رفتار انسان را تنظیم می نماید،وتعالیم وحی آنهارا تعیین فرموده وجهت تحقق هدف وجود انسان درکره خاکی اصول وضوابطی را برای آنها قرار داده است.

ارکان اخلاق:آیا اخلاق وآداب اسلامی با آداب واخلاق درادیان ومدنیت های وضعی(یعنی ساخت خود انسان)یکسان است ویا فرق دارد؟پایه ها و ارکان اخلاق در اسلام چگونه است؟

آداب و اخلاق دراسلام برچهار پایه ویا اساس استوار می باشندواخلاق وآداب یک مسلمان از این چهار اصل سرچشمه میگیرد(وفردمسلمان رفتار های خود رابراساس آن عیارمی سازد):

اول.اساس اعتقادی و ایمانی:دین مقدس اسلام اولین تهداب و اساس اخلاق را عقیده و ایمان می داند که همه رفتارهای معنوی وظاهری یک فرد مومن ومسلمان ازآن سرچشمه می گیرد به این معنی که اخلاق مسلمان جزء عقیده و ایمان مسلمان است در این مورد یکی از علمای اسلام رابطه میان اخلاق و عقیده راچنین بیان نموده است"عقیده بدون اخلاق مانند درختی است که سایه و میوه نداشته باشد و اخلاق بدون عقیده مانند یک موجود بی ثبات است"

دوم.اساس علمی:علم رکن و تهداب دومی آداب و اخلاق اسلامی را تشکیل می دهد،زیرا علم همردیف ایمان است وهیچ وقت باارزش های اخلاقی صحیح تناقض نداردبلکه هرگاه علم وتکنالوژی توسط ارزشهای اخلاقی توجیه نگردد بسا اوقات برای بشریت تباهی بارمی آورد اگربه علوم مختلف ازقبیل علم طب،انجینیری،اقتصاد و غیره نظرنماییم می بینیم که هریکی از این علوم به ارزش های اخلاقی ضرورت دارند وبدون مراعات ارزش های اخلاقی این علوم نمی توانند برای انسان خدمت واقعی نمایند.

سوم.اساس مکافات ومجازات:دین مقدس اسلام ارزش های اخلاقی را یک کار بی فایده واختیاری نمی داند بلکه برای انسان دارای اخلاق نیکودردنیا پاداش ودرآخرت اجر و ثواب قایل می شود و درمقابل برای انسان فاقد ارزش های اخلاقی هم در دنیا وهم درآخرت مجازات مقرر نموده است زیرا اسلام خوبی وبدی،پاکی وپلیدی را یکسان نمی داند چنانچه خداوند متعال می فرماید:(وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ:سوره فصلت34).یعنی نیکی وبدی هرگز یکسان نیست وهمچنان خداوندمتعال می فرماید:قُل لاَّ يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَالطَّيِّبُ(100)المائده).

یعنی بگوهیچ گاه ناپاک وپاک مساوی نیستند همچنان پیامبرصلی الله علیه وسلم میفرماید:(من غشنا فلیس منا)کسیکه فریبکاری نماید ازامت مانیست.

چهارم؛اساس نفسی وانسانی:ارزش های اخلاقی مانند دیگر غرایز انسانی درهرشخص نهفته است اما دین مقدس اسلام اساس غرایز را به طرف مثبت و معقول توجیه و راهنمایی می کند تا از افراط وتفریط جلوگیری به عمل آید مثلا:خوردن و نوشیدن برای هر انسان یک غریزه حیاتی ولی در عین حال یک ارزش اخلاقی است.حالا اگرغریزه خوردن ونوشیدن بصورت معقول بر آورده نشود هم به خود انسان و هم به دیگران ضرر می رساند،بناء نظام اخلاقی اسلام آداب و مقررات زیادی را در قسمت اشباع و توجیه غریزه خوردن و نوشیدن از اسراف منع نموده و چنین راهنمای می کند: وكُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ(سوره الاعرف ایه 31)

یعنی(از نعمتهای الهی ) بخورید وبیاشامید ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی دارد

هرگاه انگیزه های معنوی و روحی در انسان ضعیف گردد طبیعتا تمایلات مادی و نفسانی او شدت می یابد زیاده روی در خوردن انسان را به جایی می کشاند که هدف از زندگی را فقط استفاده از لذایذ مادی می داند؛ونیروهای معنوی و صفات روحی او راضعیف می سازد به حدی که نیکوکاری و فداکاری و دوری از هوای نفس را فراموش می کند

و خود خواهی و سنگدلی و عیاشی را پیشه خود می سازد و همه این ها باعث می شوند که انسان به صورت عضو فاسد جامعه در آید و هیچ فایده ای برای ترقی و پیشرفت خود و خانواده و مملکت نخواهد داشت.

به همین قسم هر گاه سایر ارزش های اخلاقی را مورد مطالعه قرار بدهیم در می یابیم که تعلیمات اسلامی برای هر یکی از این ارزش ها توجیهات و مقررات معینی وضع نموده تا در جهت معقول و مفید رهنمای واز آن استفاده به عمل آید و از افراط و تفریط و ضرر های آن بخود و دیگران اجتناب شود.

فضائل اخلاق نیک:

1-اخلاق نیک از جمله بزرگترین روابط ایمانی است طوریکه رسول الله(صلی الله علیه وسلم)میفرمایند:اکمل المومنین ایماناً احسنهم خلقاً-ترمذی.

2-اخلاق نیک سبب محبوبیت ومعیت نزد پیامبر(صلی الله علیه وسلم)در روز قیامت است چنانچه پیامبر(صلی الله علیه وسلم)میفرمایند:ان من احبکم الی واقربکم منی مجلساً یوم القیامة احاسنکم اخلاقاً-ترمذی کتاب الادب البروالصلة.

3-اخلاق نیک ازبزرگترین حسنات به شمارمیرود:مامن شیءٍ اثقل فی میزان المؤمن یوم القیامة من خلق حسن فان الله لیبغض الفاحش البذی-ابو داود کتاب الادب.

4-اخلاق ازدنیا وما فیها بهتر است:قال النبی صلی الله علیه وسلم لعبدالله بن عمر اربع اذا کن فیک فما علیک مافاتک من الدنیا حفظ الامانة وصدق حدیث وحسن خلقة-رواه احمد.

ترجمه:رسول الله صلی الله علیه وسلم برای عبدالله ابن عمر گفت اگر چهار صفت در توموجود شود پس آنچه که از تو در دنیا فوت میگردد باکی نیست،آن صفت ها عبارت اند از:1-حفاظت امانت2-صداقت در گفتار3-اخلاق نیک.

5-اخلاق نیک وصیت رسول الله صلی الله علیه وسلم بتمام مسلمانان است:اوصی رسول الله صلی الله علیه وسلم لمعاذ بن جبل حینما بعثه الی الیمن والیاً وقاضیاً وداعیاً الی الله فقال له وخالق الناس بخلق حسن:ترمذی کتاب البروصله.

6-اخلاق نیک از بزرگترین اسلوب جذب مردم بسوی اسلام است طوریکه درسیرت مطهر رسول الله صلی الله علیه وسلم اگر دقت کنیم درمیابیم که بسیاری از مردم بخصوص دشمنان او به اثر اخلاق نیک پیامبرصلی الله علیه وسلم به اسلام داخل شدند طوریکه ثمامه بن اثال به اسلام مشرف گردید گفت:والله ماکان علی الارض وجه ابغض الی من وجهک فقداصبح وجهک احب الوجوه کلها الی –بخاری کتاب المغازی.

7-اخلاق نیکو صاحب خود را به مقام اعلی بهشت میرساند،طوریکه رسول الله صلی الله علیه میفرمایند:انا زعیم بیت فی ربض الجنة لمن ترک المراءحقاً وبیت فی وسط الجنة لمن ترک الکذب وان کان مازحاً وبیت فی اعلی الجنة لمن حسن خلقه ابوداود وکتاب الادب.

ترجمه:رسول الله صلی الله علیه وسلم میفرمایند:من ضمانت خانه میکنم که در جنت است برای کسیکه ترک میکند مخاصمت،دروغ ولو که مزاح باشد وکسیکه دارای اخلاق نیکو است.

8-اخلاق نیک از جمله اعمالی است که بواسطه آن اکثرمسلمانان وارد بهشت می شود:(فقد سئل النبی صلی الله علیه وسلم عن اکثر مایدخل الناس الجنة فقال(تقوی الله وحسن الخلق)ترمذی کتاب البروالصله.ترجمه:از پیامبر صلی الله علیه وسلم پرسیده شد بیشتر آنچه که مردم را به جنت وارد میکند چیست؟پیامبرصلی الله علیه وسلم فرمود1-تقوا 2-اخلاق نیک.       

مسلمانان متدین!

بیائید ازدین خود پیروی کنیم وسیرت منجی بشریت ووصایای گرانبهایش که سراسر اخلاق،ادب،علم وپیشرفت است نصب عین ومقتدای خود قراردهیم.

خاصتاً دراین زمان که نزد بعضی هابی حیائی را ادب وتمدن،بداخلاقی وبدرفتاری را جرأت وشهامت میگویند،نه بگوئیم ودر رفتار،گفتاروکردار خود از اخلاق والای قرآنی دستور بگیریم تا خانواده،محیط وجامعه خود را از گودال بدبختی ها وهلاکت نجات داده و(خالق الناس بخلق حسن) را شعار دایمی خود قراردهیم.

                            اللهم کما حسنت خلقتنا احسن اخلاقنا آمین یا رب العالمین