فتوای مفتی اعظم مصر به جواب استفتای دولت افغانستان پیرامون، صلح در کشور

{فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ}(سوره النحل:43).

(الحمد لله وحده والصلاة والسلام علی من لا نبی بعده سیدنا محمد رسول الله و علی آله و صحبه و من تبعه باحسان إلی یوم الدین)

   فتوا در باره صلح و شهروندی:

از مهمترین اصولی که اسلام به آن پرداخته و بر ژرفا بخشیدن ریشه های آن در نفوس مسلمانان تلاش کرده، اصل صلح و مسالمت گرایی است، تا جایی که واژه اسلام که نام این دین است از ریشه سلام، به معنای صلح و آشتی، اشتقاق یافته است، چنانکه خداوند متعال فرموده است: {مِّلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمينَ مِن قَبْلُ }(الحج:78): آیین پدر شما ابراهیم، او بود که قبلاً شما را مسلمان نامید.

اسلام دین صلح است، و درنصوص کتاب و سنت به گستردگی تأکید شده است که از ویژگی های انسان مسلمان پخش سلام یعنی: صلح درمیان مردم است، و این که عمومیت یافتن سلم و صلح یکی از مقاصد و اهداف اساسی شریعت اسلامی است،  این امر اختصاصی به انسان ندارد؛ بلکه سایه آن بر همه مخلوقات و کائنات گسترده شده و از انسان تا محیط زیست را شامل می شود، و برهمه شهروندان صدق می کند به هر دیار و سرزمینی که تعلق داشته باشند، و این اصل را علمای امت از پایه های ساماندهی به نظام زندگی و سامان بخشیدن به آن شمرده اند.

    امام ماوردی در کتاب «أدب الدنیا و الدین» (ص133، 142، ط. مکتبة الحیاة) می گوید: « بدان که آن چه سبب سامان یافتن امور دنیا شده و احوال آن را منظم و امور آنرا رو به راه می گرداند عبارت از شش چیز با شش قاعده و فروغ آن است: دینی که پیروی شود، حاکمی که سلطه داشته باشد، عدالتی که فراگیر باشد، امنیتی که عمومیت داشته باشد، باروری و حاصلخیزی ای که پایدار باشد و خوشبینی و امیدی که گسترده باشد. اما قاعده چهارم: همانا امنیت عمومی و همه گیری است که جان ها به آن آرامش یابد و همت ها شگوفایی پذیرد و انسان های بی گناه  درسایه اش سکینت پیدا کنند، وانسان های آسیب پذیر به انس برسند؛ زیرا با وجود ترس راهی به آسودگی نیست و با وجود تهدید جایی به طمأنینه نمی ماند»

    امّا در باره سلامت انسان: حجم عظیم نصوص دینی برای تشویق به این کار، میزان توجه شریعت اسلامی به آن را آشکار می سازد، که می خواهد انسان زندگی آرام و با امنیت در زمینه جان، خون و دارایی اش داشته باشد، و از اینرو تجاوز به سلامتی دیگران و ترساندن و تهدید کردن امنیت و آرامش آنان را جرم پنداشته، و گناه کشتن یک نفر را مساوی با کشتن تمام بشریت دانسته است و آن را شنیع تر از هتک حرمت خانه خدا در سرزمین حرم و در ماه های حرام به شمار آورده است.

    امّا در باره سلامت سرزمین ها: نصوص اسلامی انباشته از سفارش به حفظ و رعایت سلامتی میهن و حمایت آن در برابر هر تهدیدی که متوجه امنیت و ثبات آن می باشد، چنانکه خداوند متعال یکی از مأموریت های اساسی انسان در روی زمین را، آبادی آن قرار داده است نه ویرانی آن.

 الله متعال گفته است: {هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا}(هود:61): او شما را از زمین پدید آورد و از شما خواست تا در آن آبادی کنید.

دین اسلام کیفر کسانی را که امنیت و آرامش کشور را به بازی گرفته و برای انتشار فساد در روی زمین تلاش می کنند و سبب تباهی و بربادی می شوند؛ بسیار سنگین دانسته است زیرا آنان سبب گسترش هرج و مرج به خطر افتادن امنیت مردم هستند، و خداوند فرموده است: {وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ}(القصص:77): و در زمین فساد مجوی؛ که خداوند فساد گران را دوست نمی دارد.

از این رو، پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وسلم) از نخستین لحظات تأسیس دولت اسلامی در مدینه منوره به استوار ساختن پایه های صلح و امنیت و ثبات میان خود مسلمانان وغیر مسلمانان همت گماشت و در همین راستا بود که میان انصار و مهاجرین پیوند برادری بست، و با غیر مسلمانان توافق نامه هایی را به امضاء رساند تا سلامت وطن و امنیت شهروندان تأمین گردد و زمینه مساعد شود تا دولت مسلمانان به اقتدار برسد.

    رهنمود های الهی نیز پیوسته، بر پذیرش هر امری که منتهی به صلح و مسالمت شود و زندگی و دین و امنیت مسلمانان را حفظ کند، تأکید داشته است زیرا این نخستین گام در راستای ساختن امت ها و بر پایی تمدن هاست، چنانکه خداوند متعال فرموده است: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ ادْخُلُواْ فِي السِّلْمِ كَآفَّةً}(البقره:208): ای کسانی که ایمان آورده اید همگی در صلح و آشتی درآیید.

 و همچنان فرموده است:{وَإِن جَنَحُواْ لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ} (الانفال:61): و اگر آنان به صلح و مسالمت تمایل نشان دادند تو نیز مایل به صلح باش  وکار خود را به خداوند واگذار کن.

زیرا امنیت کشورها و ثبات احوال ملت ها امکان تحقق نمی یابد؛ اگر سرنوشت شان در جنگ افراد و گروه های متخاصم قرار بگیرد، شریعت اسلامی تأکید کرده است که مسلمانان پیرامون حکومت گرد بیایند که فرمانش را بپذیرند، و اطاعت از آن را برای خود الزامی بدانند، و بر اساس توافق  و قرارداد مدنی مورد قبول میان حاکمان و مردم عمل نمایند تا از این طریق منافع کشور و مردم تأمین گردد. و از همین رو اسلام از پخش دلهره و اضطراب و دامن زدن به جنگ و نزاع نهی کرده و هرچه را که سبب تفرقه و اختلاف می شود؛ ممنوع قرار داده است زیرا در پی آن هرج و مرج  وتباهی پخش و فراگیر می شود. خداوند متعال فرموده است: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُوْلِي الأَمْرِ مِنكُمْ}(النساء:59): اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد خدا را اطاعت كنيد و پيامبر و اولياى امر خود را نيز اطاعت كنيد.

    امّا اضطراب (هراس افگنی) عبارت از این است که: به فتنه ها و اغتشاشات و نا آرامی ها دامن زده شود و به نام ها و بهانه های مختلف زمینه تعدی به خون و مال مردم فراهم شود. مانند: کافر خواندن حاکم یا دولت یا کافر خواندن گروه مشخصی از مردم، و یا حلال شمردن ریختن خون مسلمان، زیر نام امر به معروف و نهی از منکر یا مباح دانستن خون غیر مسلمانان در سرزمین های شان یا خون کسانی از غیر مسلمانان که با اجازه و حق امنیت به کشور داخل شده اند؛ با این بهانه که دولت های آنان با اسلام در جنگ هستند، و از این قبیل ادعاها و بهانه هایی که سبب ایجاد اضطراب و هرج و مرج می گردد و شبهه هایی را که شیطان برای تبهکاری و جنایت برای آشوبگران و فساد پیشه گان مزین ساخته و زیبا جلوه می دهد؛ همان چیزهایی که برخی از آنها سبب پیدایش خوارج در زمان صحابه و پس از آنان گردید.

و نامگذاری این هرج و مرج به جهاد؛ همانا فریب کاری، تزویر و تلبیس است تا به این بهانه تبهکاری را به خُورد کم خردان و ساده لوحان بدهند؛ کاری است که در حقیقت تجاوزگری و بغاوت در روی زمین است. و فاعلان آن بغاوت گرانی شمرده می شوند که اگر دارای قوه و نیروی نظامی بوده باشند، باید با آنان جنگید تا از بغاوت و تبهکاری شان دست بکشند.

امّا بکار گرفتن کشتار و ارعاب و ویران کردن ملکیت های عمومی در میان جامعه اسلامی: در نزد فقهای مسلمان بنام «حرابة» شناخته می شود وحرابه عبارت است بغاوت و تبهکاری در زمین است؛ و کسی که مرتکب آن می شود؛ سزاوار بالاترین کیفرهای حدود مانند قتل، دزدی و زنا است، زیرا این کار تبهکاری سازمان یافته است که صاحبش را بر ضد جامعه تحریک می کند.

خداوند متعال فرموده است: {إِنَّمَا جَزَاء الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الأَرْضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُواْ أَوْ يُصَلَّبُواْ أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُم مِّنْ خِلافٍ أَوْ يُنفَوْاْ مِنَ الأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ}( المائده: 33): همانا جزای کسانی که با خدا و پیامبرش می جنگند و در زمین به فساد می کوشند، جز این نیست که کشته شوند یا به دار آویخته گردند و یا دست و پا های شان به خلاف یکدیگر بریده شود و یا از آن سرزمین (کشور) تبعید و دور کرده شوند. این ذلت و خواری عذاب دنیوی آنهاست و امّا در آخرت عذابی بزرگ خواهند داشتند.

اگر دراین میان معاهداتی وجود داشته باشد که به هدف توقف جنگ و کشمکش و جلوگیری از ویرانگری و تبهکاری و به هدف تأمین ثبات و زمینه سازی برای پیشرفت و ترقی جامعه، میان دولت ها یا افراد به امضا رسیده باشد، همانا نقض این معاهدات و زیر پا گذاشتن عمدی این توافقنامه ها و ادامه دادن به عملیات محرمانه با کشتن مردم و ویران کردن کشور، این همان فسادی است در روی زمین. از این رو شریعت اسلامی از جنگیدن با غیر محاربین یعنی کسانی با مسلمانان نمی جنگیدند؛ آنرا به شدت ممنوع قرار داده است.

 خداوند متعال فرموده است:{وَقَاتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَكُمْ وَلاَ تَعْتَدُواْ إِنَّ اللّهَ لاَ يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ} (البقره:190): و در راه خدا با كسانى كه با شما مى‏جنگند؛ بجنگيد ولى تجاوز نکنید (از اندازه درنگذريد) زيرا خداوند تجاوزكاران را دوست نمى ‏دارد.

و همچنان از پیمان شکنی و غدر کردن به قرار داد ها و توافقنامه ها به شدت بر حذر داشته، فرموده است: {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ}(المائده:1): ای کسانی که ایمان آورده اید به پیمان ها وفادار باشید.

    بنابر آنچه گفته شد؛ کشتار وحلال شمردن ریختن خون مردم و ویران گری در کشور از بزرگترین گناهان کبیره است که شریعت اسلامی بر تحریم آن تأکید ورزیده وعاملان آن را مستحق عقوبت سخت در دنیا و آخرت دانسته است و اگر علاوه بر آن، معاهداتی امضاء گردد که سبب از بین بردن صلح، و ایجاد جنگ ها و فتنه ها می گردد و یا بجای امنیت، هراس و نا امنی را ببار می آورد؛ لذا گناه، فساد و تباهی آن چندین برابر خواهد بود.

                                                والله سبحانه و تعالی أعلم.

أ. د/ شوقی إبراهیم علّام

امضاء

مفتی جمهوریة مصر العربیة

26/4/2021 م